सिरहा । प्रदेश २ सरकारले करोडौं रुपैयाँ खर्च गरी ‘बेटी बचाऊ, बेटी पढाऊ’ अभियान सञ्चालन गरेको छ । तर प्रदेश सरकारका उद्योग, पर्यटन, वन तथा वातावरण राज्यमन्त्री सुरेश मण्डलले नै अभियानको खिल्ली उडाउँदै एक दलित बालिकाको विवाह गराएका छन् । मण्डल राजपाबाट मन्त्री भएका हुन् । केही महिनायता प्रहरीले सिरहामा ७ बालविवाह रोकेको छ ।
मन्त्री मण्डलले आफ्नै उपस्थितिमा वैशाख ११ गते सिरहाको कल्याणपुर नगरपालिका–३ प्रसाहीकी १४ वर्षीया राधा मल्लिक (डोम)को धनुषाको औरही गाउँपालिकाका अजय मल्लिकसँग बिहे गराइदिएका छन् । ती बालिकाको बिहेमा मन्त्री मण्डल र नगरपालिकाका ३ नम्बर वडाध्यक्ष अशोक मण्डलले लाखौं रुपैयाँ खर्च गरेका छन् । एउटा निर्धन दलितको छोरीको बिहे गराएर आफूले कुनै पाप नगरेको मन्त्री मण्डलले प्रतिक्रिया दिँदै आएका छन् ।
बिहेमा जन्तीको स्वागतका लागि टेन्ट, भोजभतेर, दुलहा–दुलहीको कपडा र गहना गरी १ लाख रुपैयाँभन्दा बढी खर्च भएको वडाध्यक्ष अशोकले बताए । बिहेका लागि मन्त्री र आफूले व्यक्तिगत रूपमा सहयोग गरेको उनले सुनाए ।
तर मन्त्रीले बिहे गराएकी राधाको उमेर अहिले विवाह गर्ने भएको छैन् । जन्म दर्ता प्रमाणपत्रमा उनको जन्म मिति ०६२ वैशाख १० गते उल्लेख छ । उक्त मितिअनुसार बिहे भएको दिन उनको उमेर १४ वर्ष पुग्छ । कानुनले बिहेको लागि २० वर्ष उमेर पुग्नुपर्ने तोकेको छ । आर्थिक अवस्था कमजोर भएकी राधाले पहिले नै पढाइ छाडेकी थिइन् । स्थानीयका अनुसार राधाले कक्षा २ मा नै अध्ययन गर्दा स्कुल छाडेकी थिइन् ।
मानवअधिकारकर्मीको ध्यानाकर्षण
राज्यमन्त्री मण्डलले गराएको बालविवाहप्रति सिरहाका मानवअधिकार क्षेत्रमा कार्यरत एक दर्जन संघ÷संस्थाले ध्यानाकर्षण भएको जनाएका छन् । उनीहरूले शनिबार प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै बालविवाह गराउनु अनुचित भएको र कानुन उल्लंघन गर्ने मन्त्रीमाथि कारवाहीको माग गरेका छन् ।
बालविवाह गर्नु कानुनी अपराध हो । बालविवाहकै कारण बर्सेनि लाखौं आमा तथा शिशुको मृत्यु भइरहेको छ । यसले बालिका तथा महिला आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिकलगायत हरेक क्षेत्रमा पछाडी पर्नुकोसाथै ज्यानै गुमाउनु पर्ने विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।
पढाइबाट वञ्चित बालिकालाई अध्ययनमा प्रोत्साहन नगरी बालविवाह गराउनु दुर्भाग्यपूर्ण भएको मानवअधिकारकर्मी राजकुमार राउत कुर्मीको भनाइ छ । मन्त्रीको यस्तो कामले प्रदेश २ सरकार ‘बेटी बचाऊ, बेटी पढाऊ’ अभियानलाई झन् असहयोग भएको उनले बताए । सामाजिक कुरीतिविरुद्ध लड्नुपर्ने मन्त्री स्वयं बालविवाह गराउँदै हिँड्नु गलत भएको कुर्मीले सुनाए ।
उजुरी पर्खंदै प्रहरी
बालविवाहको उजुरी प्रहरीमा आए जोसुकैलाई पनि कारवाहीको दायरामा ल्याउने जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाका प्रवक्ता तथा डीएसपी माधवराज खरेलले बताए । ‘राज्यमन्त्रीले गराएको विवाहबारे कुनै प्रमाणसहित जाहेरी प्रहरीमा आएको छैन्,’ उनले भने, ‘आए हामी त्यहीअनुसार कारवाही बढाउँछौं ।’
के छ कानूनमा ?
सरकारले दिगो विकास लक्ष्यमा सन् २०३० सम्म देशबाट बालविवाह अन्त्य गर्ने पनि राखेको छ । लक्ष्य पूरा गर्न मुलुकी अपराध संहिता ०७५ भदौ १ देखि लागू भइसकेको छ । जसको परिच्छेद ११ मा विवाहसम्बन्धी कसुरमा बालविवाह गर्न नहुने स्पष्ट उल्लेख गरिएको छ ।
संविधानको भाग ३ मौलिक हकअन्र्तगत धारा ३९ मा बालविवाह गर्न गराउन नहुने व्यवस्था छ । यसलाई व्यवहारमा लागू गर्न प्रदेश २ सरकारले ‘बेटी बचाऊ, बेटी पढाऊ’ अभियान सञ्चालन गरेको समेत छ ।
