सरकारले विप्लव र सिके राउत समूहसँग कालाजादु देखायो
काठमाडौं । नेकपाका वैचारिक नेता घनश्याम भुसालले सरकार र सिके राउतवीच भएको सहमतिबारे छलफल गर्न तल्कालै पार्टीको स्थायी कमिटी बैठक बोलाइनुपर्ने माग गरेका छन् ।
सिके राउत प्रकरण र विप्लव समूहमाथिको प्रतिबन्धलाई कसरी हेर्नुहुन्छ भन्ने प्रश्नमा भुसालले भने ‘सरकारले कालाजादु देखायो ।’
यसअघि नेकपाको स्थायी कमिटी बैठकमा पार्टी अध्यक्षले पेश गरेको राजनीतिक प्रतिवेदनमा सिके राउतलाई ‘विखण्डनकारी शक्ति’ का रुपमा चित्रित गरिएको बताउँदै भुसालले उक्त प्रतिवेदन गर्भश्राव भएको बताए ।
पछिल्लो समय नेकपामा देखा परेको अन्योल लगायतका विषयमा नेकपा सांसद भुसालसँग गरेको विशेष कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छः
पछिल्लो साता सिके राउतसँग गरिएको ११ बुँदे सहमति र विप्लव समूहमाथि सरकारले लगाएको प्रतिबन्धका कारण सत्तारुढ नेकपाभित्र ठूलै भूकम्प आएजस्तो देखिन्छ । तपाई चाहिँ यी दुई घटनालाई कसरी लिनुहुन्छ ?
प्रभाव र चर्चाका हिसावले दुबै घटना महत्वपूर्ण हुन् । तर, किन एकपछि अर्को यस्ता घटना घटिरहेका छन् भन्दा पनि कसरी भइरहेको छ भन्ने महत्वपूर्ण हुन्छ । म नेकताको एउटा जिम्मेवार व्यक्ति हुँ भन्ने हिसावले हेर्दा दुबै घटनामा पार्टी स्वयं के सोच्छ ? किनकि दुबैको परिणाम पार्टीले भोग्नुपर्छ । पार्टीका सदस्य, समर्थक, सुभचिन्तक सबैले भोग्नुपर्ने यसका प्रभावहरु छन् । यदि यसो हो भने तिनीहरुको बीचमा छलफल नहुने, जानकारी नहुने र अचानक नर्सरीको विद्यार्थीलाई काला जादु देखाएजसरी एकपछि अर्को घटना घट्दैछन् । पहिला त यो राम्रो भइरहेको छैन ।
किनभने, तपाई जतिसुकै राम्रो काम भन्नुस्, त्यो राम्रो हो कि होइन, त्यसको प्रकृयाले बताउने हो । त्यसको परिणाम र भविश्य के होला भन्ने प्रक्रियाले तय गर्ने हो । प्रक्रियाका हिसावले हामी जसरी जाँदैछौं, सिद्धान्त, राजनीति, प्रक्रिया र सिंगो देशको लोकतन्त्र कसरी चलाउँछौं ? हामी आफैं आन्तरिक लोकतन्त्रमा कति कमजोर छौं भन्ने यसले बताउँछ ।
यी परिघटनाको राजनीतिक पक्षबारे पछि चर्चा गरौंला । अहिले प्रक्रियागत पक्षमा कुरा गरौं । नेकपाको पछिल्लो स्थायी कमिटीको बैठकले सरकारबाट महत्वपूर्ण निर्णयहरु गर्दा पार्टीमा छलफल गर्ने भनिएको थियो । सिके राउत र विप्लवबारे सरकारले पार्टीमा छलफल गरेन भन्न खोज्नुभएको हो ?
सिके राउतले बोलेको कुरा मैले २र३ पटक हेरेँ, लिखत हेरेँ । हामीभित्रको राजनीति, क्षेत्रीय राजनीति र अलि बाहिरको अन्तर्रा्ष्ट्रिय राजनीतिको अहिलेको तानातानी, जसको प्रवाहरप्रभाव नेपालमा पर्छन्, त्यसलाई हेर्दा यसभित्र केही न केही छ भन्ने टुंगोमा पुगेको छु
मैले कुनै एउटा खास घटनाको मात्र कुरा गरेको छैन, समग्र प्रक्रियामा कुरा गरिरहेको छु । सिके राउत हाम्रो मुलुकको एउटा विखण्डनकारी समूह हो भनेर पार्टीले भनी आएको छ ।
अहिले भीम रावलजीका विषयमा एउटा कोणबाट कुरा उठिराखेको छ । भीम रावलजी यो पार्टीमा सिके राउतबारे सबैभन्दा पहिलो परिचय गराउने मान्छे हो । उहाँले फलो गर्नुभएको छ । यसर्थ भीम रावलको जुन भनाइ छ, त्यसलाई खेलबाडका रुपमा मात्र लिनुहुँदैन । भीम रावलले जे भनिरहनुभएको छ, कुनै पनि नेतासँग यसको जवाफ छैन । तर, यो सबै कुरा कहाँ आउँछ भने प्रक्रियामा गएन ।
तर, सिके राउतसँग सहमति गर्नुअघि नेकपाको सचिवालयमा त छलफल भयो नि हैन र ?
हामीले बुझ्दाखेरि सचिवालयमा दुई घण्टा अगाडि जानकारी दिएको हो । तर, यसै प्रष्ट के छ भने योभित्र धेरै कुराहरु भएका हुन सक्छन् । लिखत अरु पनि भएका छन् कि ? देखिएका दुई पक्ष बाहेक अरु पनि छन् कि ? ती सबैलाई अँध्यारोमा राखेर जे गरिएको छ, सबैलाई बेखबर राखिएको छ ।
नेकपाले अहिले पनि सिके राउतलाई विखण्डनकारी समूह नै मान्छ त ?
अहिलेसम्म, आजका मितिसम्म सिके राउत औपचारिकरुपले विखण्डनकारी समूह हो । तर, सरकारले अर्को थोक गरिदियो । पार्टी अध्यक्ष प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ । यसले गर्दा एकखालको अस्पष्टता, अन्योल थपिएको छ ।
तपाईहरु अब के गर्नुहुन्छ ? यसबारे छलफल गर्न पार्टीको बैठक माग गर्नुहुन्छ ?
बैठक त हामीले यो विषयमा मात्र होइन, जब सचिवालयका नाममा अध्यक्षहरुले स्थायी समितिले बनाएको कार्यदल विघटन गरे, त्यसबेला नै बोलाउनुपर्ने भइसकेको थियो । हामी त्यही बेलादेखि नै बैठक माग गरिरहेका छौं ।
यो घटनाले पार्टी्भित्रको अस्तव्यततालाई अझ उजागर गरेको छ । त्यसैले छिटोभन्दा छिटो स्थायी कमिटीको बैठक बोलाउनुपर्छ । मैले त पहिल्यैदेखि भनेको छु, सचिवालयले काम गर्न सकेन । हरेक कुरा रहस्यमा जाँदैछन् । यत्रो ८ लाख फौज (पार्टी सदस्य) लाई बेखबर, बेरोजगार राखेर असाध्यै सानो टिमले काम गरेको देखाइँदैछ । यो तरिकाले पार्टीलाई राम्रो गरेको छैन । यसै अन्तरगत सिके राउतसँग भएको सहमति पनि आउँछ जस्तो लाग्छ ।
तपाईले कार्यदलको विघटन, सिके राउत प्रकरण र विप्लवमाथिको प्रतिवन्धबारे छलफलको माग गर्नुभएको हो ?
यो मात्र होइन, सरकारकै मूल्यांकन पनि छ । सुरुकै स्थायी कमिटीमा तुरुन्तै सरकारको मूल्यांकन गर्ने र सरकार र पार्टीको समन्वय गर्न एउटा विधि अपनाउने भनेर निर्णय गरेका थियौं, आजसम्म यो भएन । यसले पार्टी के हो ? सरकार के हो परिभाषित गर्नुपर्ने भएको छ । यी तमाम विषयमा छलफल गर्न हामीलाई तुरुन्तै बैठक चाहिएको छ ।
तत्काल बैठकको माग गर्दै पार्टी्भित्र हस्ताक्षर संकलन गर्ने तयारी पनि छ कि ?
त्यहाँसम्म पुगिसकेका छैनौं । तर, बैठक बोलाउनुर्पयो भनेर सचिवालयका कमरेडहरुलाई भनिरहेका छौं । उहाँहरुले बोलाउन सक्नुभएको छैन । सचिवालय आफैं बैठक बसेर समाधान गर्ने सोच्न सक्नुहुन्न उहाँहरुले । मलाई लाग्छ, सचिवालयले करिब(करिब आजको पार्टीलाई लिड गर्ने अवसर गुमायो । त्यसैले स्थायी कमिटीले नै छलफल गर्छ । त्यसपछि केन्द्रीय समितिमा लैजान्छौं ।
अध्यक्ष प्रचण्ड चैतको पहिलो साता नै पत्नीको उपचारका लागि अमेरिका जाने तयारीमा हुनुहुन्छ । त्यसअघि नै स्थायी कमिटीको बैठक बस्न सम्भव होला र ?
यो त प्राविधिक कुरा भयो । सबैभन्दा पहिला सोचको कुरा भयो । यो सोच फेर्नुर्पयो । सोच फेर्न बैठक बोलाउनुर्पयो । पार्टीमा तल त्यत्रो उकुस(मुकस छ । विदेश जाने कुरालाई केही दिन सार्न पनि सकिन्छ ।
तपाई नेकपाभित्र राजनीतिक(वैचारिक नेता मानिनुहुन्छ, यसअघि अध्यक्षद्वयले पार्टीको स्थायी कमिटी बैठकमा संयुक्त राजनीतिक प्रतिवेदन पेश गर्नुभएको थियो । त्यो संशोधन हुन बाँकी नै छ क्यारे । अब त्यसमा सिके राउतलाई हेर्ने दृष्टिकोणबारे संशोधन गर्नुपर्ने भयो हैन त ?
अध्यक्षले ल्याउने भनेकै थिएन, सचिवालयले संशोधन गरेर ल्याउने भनिएको थियो । तर, योबीचमा सचिवालयको गतिविधि हेर्दा त्यो आफैं सुतेर बसेको छ वा आफैं तस्त्र, थकित र निराश भएको हो कि के भएको हो, उसैले भन्नुपर्छ ।
अर्को, सिके राउतलाई के भन्ने ? मैले त यो उहाँहरुले ल्याउँदै ल्याउनुहुन्न भन्ने देख्छु । त्यो प्रतिवेदनको कम्तिमा त्यो खण्डको गर्भश्राव भइसक्यो ।
अब, यो लफडाले नेकपाको एकता नै धरापमा पर्ने पो हो कि ? तपाईलाई कस्तो लाग्छ ?
पार्टी एकता प्रक्रिया होइन, आठ लाख फौजको संगठित शक्तिलाई जसरी कमजोर र एक हिसाबले विघटित बनाउँदै लगिएको छ, यसको मूल्य पार्टी, आन्दोलन र मुलुकले तिर्नुपर्छ । कसैको हितमा नभएको यो काम किन गरिँदैछ भन्ने मेरो प्रश्न हो ।
यी दुई प्रकरणपछि नेकपाका कार्यकर्ताले तपाईलाई सम्पर्क गरेर के भने ?
कन्फ्युजिङ छ । सामान्यतया जसले सपोर्ट गर्दैछन्, यो राम्रो होला भनेका छन् । विभिन्न सर्त राखेर समर्थन गरेका छन् । मजस्ता मान्छे, यो कन्फ्युजिङ छ है भन्दैछौं । धेरै मान्छे, यसको विपक्षमा छन् ।
तर, यो सारा रहस्य त्यसबेला खुल्छ, जब पार्टीमा छलफल हुँदा को(को थिए, कसरी थाहा भयो, आउँछ । मैले आफ्नो आन्दोलनमा हेर्दा धेरैजसो के देख्छु भने हामी आफैंभित्र कुरा लुकाउँछौं । हामीले जसलाई धेरै अन्योलभित्रका शक्ति मानेका हुन्छौं, उनीहरुलाई धेरै कुरा थाहा हुन्छ ।
अब यसको समाधान स्थायी कमिटी बैठक नै हो त ?
त्यो सुरुवात हो । बैठक बोलाउनासाथ समाधान हुने होइन । तर, बैठक बसेपछि छलफल हुन्छ । हामीले गरेका काम, कारण जनतालाई बताउँछौं र राष्ट्र सुसुचित हुन्छ ।
एउटा कुनै मन्त्रीले पत्रकार सम्मेलन गर्छ र आफ्नो भाषण गरिदिन्छ । त्यसमा उठेका प्रश्नहरुको उत्तर दिने कोही माईबाप हुँदैन । यसरी मुलुक नै गुमराहमा रहिरहन्छ । लोकतन्त्र गुमराहमा रहन्छ । त्यसैले बैठक बसेर यो कामको सुरुवात गरौंं । त्यहाँ समस्याको समाधान हुन्छ । भएन भने किन भएन भनेर कारण खोजिन्छ ।
अब ११ बुँदेमा रहेको ‘कन्टेन्ट’ मा प्रवेश गरौं । फागुन २४ गते सिके राउतसँग सरकारले गरेको सहमति राम्रोसँग पढ्नुभयो ?
पढेँ ।
त्यसलाई कसरी व्याख्या गर्नुहुन्छ ?
समग्रतामा सम्झौता के हो भनेर हेर्नुपर्छ, यसलाई टुक्राटुक्रा पार्नुको अर्थ छैन । आजका मितिमा त्यो समग्र सम्झौताले बोल्ने भनेको ‘नरो वा कुञ्जरो वा‘. ‘ भनेजस्तै हो । यो नर हो वा कुञ्जर भनेको जस्तै छ । नर नै भइदिओस्, यो कामना गरौं ।
तर, मैले अघि पनि भनेँ, यो यसै भएको छैन । यसअगाडि थुप्रै पत्राचार भएको छ । हामीलाई गुमराहमा राखिएको छ । तर, बहुत धेरै मान्छेलाई पहिल्यै थाहा छ ।
फेरि, हामी कहाँ छौं भने बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ र इण्डो प्यासिफक रणनीतिको तनातानीमा छौं । तीव्र तानातानमा छौं । यसको बाछिटा यहाँ छ कि छैन भनेर हेर्नुपर्छ । तत्कालका लागि एउटा विखण्डनकारीले आत्मसमर्पण गरेको छ भनेर मान्छेले भन्दैछन् । कोही पनि विखण्डनकारी बाटो छोडेर आउँछन् भने राम्रो हो । तर, यसोभन्दा हामी कता जाँदैछौं ? यो खुला छैन । हाम्रो आन्तरिक, क्षेत्रीय र विश्व राजनीतिबारे बहस गर्नुपर्छ र यसका लागि तुरुन्तै पार्टीको बैठक बोलाउनुपर्छ भन्ने लाग्छ ।
सहमतिको विषयवस्तुबारे भीम रावलले गरेको व्याख्यामा तपाई पनि सहमत हुनुहुन्छ ?
शब्दका हिसावले उहाँले भनेजस्तै देखिन्छ । बसेर छलफल गर्दा यो पनि कसैले प्रमाणित गर्ला कि, यो त्यतिकै जरुरी थियो । भीम रावलजीले जरुरी छैन भन्नुभएको छ । त्यसैले हामी शंकाको सुविधा दिऊँ ।
तर, अपारदर्शी क्रियाकलापले यो के हो, के हो भन्ने भयो । जबकि यस्तो महत्वपूर्ण कुरा राष्ट्रका नेताहरुले गर्दा दुनियाँलाई गुमराहमा राखेर गर्नै हुँदैन ।
तपाईहरुले सरकारमाथि शंका मात्रै धेरै गरेको पो हो कि ?
शंका नै हो मैले गरेको । तर, सिके राउतले बोलेको कुरा मैले २र३ पटक हेरेँ, लिखत हेरेँ । हामीभित्रको राजनीति, क्षेत्रीय राजनीति र अलि बाहिरको अन्तर्रा्ष्ट्रिय राजनीतिको अहिलेको तानातानी, जसको प्रवाहरप्रभाव नेपालमा पर्छन्, त्यसलाई हेर्दा यसभित्र केही न केही छ भन्ने टुंगोमा पुगेको छु । यो मेरो हाइपोथेसिस हो, नेतृत्वले प्रष्ट पारोस् भन्ने चाहन्छु ।
पछिल्लो नेपालको राजनीतिलाई हेर्दा हामीकहाँ जसरी मान्छेहरु आएका छन्, पश्चिमका आएका छन्, अमेरिकाका आएका छन्, चाइनिजहरुले चासो देखाएका छन् । केहीकेही ठाउँमा अमेरिकी सहायकमन्त्री र चाइनिज राजदूतको अप्रत्यक्ष भनाभन देखा र्पयो ।
यो सबैभित्र नराखी, यो अलग कुरा हो भनेर मचाहिँ मान्न तयार छैन । यहाँभित्रैबाट हेर्नुपर्छ । त्यसोगर्दा हामीले ठिकै गरेका छौं ? अँ ठिकै गरेका हुन सक्छौं । तर, प्रमाणित गर्नुपर्छ । भनेर मात्र हुँदैन । मैले भन्ने गरेको छु, म भ्रष्टाचार गर्दिनँ भन्नु पर्याप्त छैन, नगर्नुपर्छ । त्यसैले गलत नगरेको पुष्टि नगर्दासम्म गर्नेहरुमाथि प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक हो ।
विप्लव समूहमाथि सरकारले लगाएको प्रतिबन्धलाई चाहिँ कसरी लिनुहुन्छ ?
विप्लवलाई ल्याएर जेल हाल्यौं भने पनि हाम्रो जस्तो भूराजनीति मुलुकमा जहिले पनि कुनै न कुनैखालको उग्रवादको सम्भावना रहिरहन्छ । हरेक उग्रवामलाई बन्दुकले समाधान गर्छु भन्नु भनेको लामो समयसम्म अशान्त द्वन्द्वमा रहिरहने हो, बन्दुकको आवाज सुनेरै बाँच्नु हो
यसलाई दुई तरिकाले हेर्नुपर्छ । एउटा, बम पड्काउने, चन्दा उठाउने, जनता तर्साउने । यस्तो कुरालाई सहिँदैन भन्छ सरकार । बम पड्काएको, चन्दा उठाएको र जनता तर्साएको कुरा मात्र हेर्दा सरकारले भनेको सही हो ।
तर, यसको इतिहास पनि छ । त्यो भनेको लेफ्ट मुभमेन्टको इतिहास हो । यसरी हेर्दा विप्लव कस्तो शक्ति हो ? आतंककारी शक्ति हो वा राजनीतिक शक्ति हो ? स्वयं पार्टीलाई थाहा छैन । यस हिसावले हामीले कहिल्यै पनि विप्लव समूहलाई अराजनीतिक वा आतंककारी शक्ति भनेका छैनौं । जो आतंककारी, विखण्डनकारी शक्ति होइनन् र उनीहरुमाथि प्रतिबन्ध लगाइयो भन्ने हो भने सरकार र पार्टीको आजको धारणा मिलेन ।
यस हिसाबले अब पार्टीले के भन्ने ? हिजोसम्म हामीले राजनीतिक नै हो कि भनेका थियौं । आज अचानक सरकारले अराजनीतिक भनिदियो । तल्लो पंक्ति जहाँ आजसम्म कुराकानी नै भएको छैन । कस्तो के र्गयो भने आतंककारी हुन्छ भन्ने छलफल हुनुपर्ला नि ?
दोस्रो, विप्लवहरुको गतिविधिलाई हामी यत्रो ठूलो संसदमा दुई तिहाई भएको शक्तिले राजनीतिक(सैद्धान्तिक हिसावले नै परास्त गर्न सक्नुपथ्र्यो र सकिन्छ भन्ने लाग्छ । किनभने, मार्क्सवादको कखरा जानेको मान्छेलाई तपाईले सोध्नुभयो भने विप्लवको राजनीतिका असाध्यै धेरै विरोधाभाष छन् । अझ महत्वपूर्ण कुरा त, उसले जे गर्दैछ र जे भन्दैछ, त्यसमा विरोधाभाष छ ।
उसको दस्तावेजमा लेखेको छ, वैज्ञानिक समाजवाद ल्याउन आजको चरण राष्ट्रिय पूँजी विकास गर्ने चरण हो भन्छ । अनि बम बोकेर हिँड्छ । राष्ट्रिय पूँजी विकास गर्ने पार्टीले बम बोकेर हिँड्छ कि हिँड्दैन ? सशस्त्र गतिविधि गर्छ कि गर्दैन ? यसको तादाम्य मिल्छ कि मिल्दैन भनेर सोध्यो भने विप्लवसँगै जवाफ छैन ।
त्यसैले विप्लवजीले जे गर्दै हुनुहुन्छ र सैद्धान्तिक रुपमा जहाँ टेक्दै हुनुहुन्छ, त्यो असाध्यै नमिल्ने छ । यस्तो कुरालाई राजनीतिक(सैद्धान्तिक रुपमा नियन्त्रण गर्न नसक्नु हामी कम्युनिस्टहरुका लागि ठूलो लज्जावोधको विषय हो । मचाहिँ यस्तो शक्तिमाथि राजनीतिक( सैद्धान्तिक रुपमा, राजनीतिक(सामाजिक परिचालनमार्फत नै विजय हासिल गर्नुपर्छ भन्ने मान्दछु । नभए, विप्लवलाई ल्याएर जेल हाल्यौं भने पनि हाम्रो जस्तो भूराजनीति मुलुकमा जहिले पनि कुनै न कुनैखालको उग्रवादको सम्भावना रहिरहन्छ । ती हरेक उग्रवामलाई बन्दुकले समाधान गर्छु भन्नु भनेको लामो समयसम्म अशान्त द्वन्द्वमा रहिरहने हो, बन्दुकको आवाज सुनेरै बाँच्नु हो ।
तपाईहरुको कुरै बुझिँदैन, एकातिर राजनीतिक हिसावले हल गर्नुपर्छ भन्दै सिके राउतसँग भएको सहमतिको पनि विरोध गर्नुहुन्छ, अर्को्तिर विप्लवलाई ठोक्नुपर्छ भन्दा पनि विरोधै गर्नुहुन्छ । यो त सरकारका हरेक कामको विरोध गरेको जस्तै भएन र ?
होइन, होइन । सिके राउतसँग भएको सहमतिको मैले विरोध गरेको छैन । ठीक भयो कि भएन, परिणाम हेर्नुपर्छ भनेको छु ।
यिनीहरुले जेको पनि विरोध गर्छन् भनेर अहिले हामीलाई प्रोजेक्ट गरिएको छ । तर, म फेरि पनि भन्छु, मैले देखेको सिके राउतसँग गरेको ११ बुँदे हो । त्यो हेरेर कुन पण्डितले के व्याख्या गर्छ ? स्थायी सत्ता पक्षले के व्याख्या गर्छ ? भीम रावलजीले जे प्रश्न उठाउनुभएको छ, त्यसको जवाफ के छ ? त्यसको उत्तर हुँदैन । त्यसैले, मैले विरोधमात्र गरेको छैन । सिके राउत पृथकतावाद छाडेर आएकै हुन् भने स्वागत गर्नुपर्छ । यो मुलुकका लागि राम्रो कुरा हो । तर, आएकै हुन् त ? यसका लागि त विश्वसनीय आधार त हुनुर्पयो नि । हावाको भरमा हो आएकै हुन् भनेर भन्नु ? वा आएकै होलान् । तर, केही शर्त त छैन ? यिनी शान्तिपूर्ण नै आउलान्, झण्डासण्डा पनि फालिदेलान्, भोलि चुनावमा पनि आउलान् वा हामीले नै मनोनयन पनि गरौंला । अथवा अहिलेको राजनीतिजस्तै प्रवेश पनि गर्लान् । तर, यो हुँदा कतै हामीलाई ठूला शक्तिहरुले घुस खुवाएका त छैनन् ? यो प्रश्नको उत्तर कसले दिन्छ ?
हाम्रोजस्तो मुलुकमा यस्ता प्रश्नमा छलफल गरेनौं भने त हामी सकिन्छौं । त्यसैले सिके राउतबारे मैले विरोध गरेको मात्र छैन, प्रक्रियामा ठूलो त्रुटी, कालाजादुवाला तरिका छ, यो गलत छ । सिके राउतसँग भएको सहमति राम्रै होला, विप्लवको प्रतिबन्ध पनि राम्रै होला तर, अन्ततः यसको परिणाम राम्रो हुँदैन ।
तपाई कालाजादु, कालाजादु भनिरहनुभएको छ । यो भनेको चाहिँ के हो ?
खाली झोलाबाट निकालेर चकलेट बाँड्ने, परेवा निकाल्ने ! कागज राखेर पैसा निकाल्ने, सर्प देखाएर सबैलाई तर्साउने । नर्सरीको विद्यार्थीलाई गर्छन् नि, हामीले पनि त्यो हेरेरै आएका हौं । म यस्तोमा विश्वास गर्दिनँ । यस्तो राजनीति चल्दैन ।
यसलाई विधि र प्रक्रियामा नल्याउने हो भने मचाहिँ यो कालाजादु हो भन्ने मान्छु । यस्तो काम भविश्यमा पनि कालाजादु नै हो । यस्तोमा जादुगर, सामान र्पुयाउने र पर्दाभित्र बस्ने मात्रै जानकार हुन्छन् । अरु सबैलाई अचम्मित पार्ने हो ।